Με τη χθεσινή εισβολή στην ΕΡΤ, επανήλθαν στο προσκήνιο πολλά θέματα. Ιδιαίτερα όμως μας απασχόλησε η νομική βάση επί της οποίας πραγματοποιήθηκε η εκκένωση του κτιρίου. Πιο συγκεκριμένα, δεδομένης της άπρακτης παρέλευσης της προθεσμίας κύρωσης της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (εφεξής ΠΝΠ) που αφορούσε την ΕΡΤ, αναρωτηθήκαμε όλοι, με ποιά βάση και από ποιον τελικά διατάχθηκε η εκκένωση του κτιρίου.
Σε πρώτη φάση, καλό θα ήταν να ξεκαθαρίσουμε τι πραγματικά έγινε χθες. Ομολογώ ότι ακόμη και εγώ υπέθεσα ότι η εκκένωση διατάχθηκε με εισαγγελική παραγγελία, που είτε είχε ήδη εκδοθεί προ καιρού, είτε εκδόθηκε π.χ. την προηγούμενη ημέρα. Από τα στοιχεία που ήρθαν στο φως, στην πορεία της χθεσινής ημέρας, προκύπτει ότι υπήρχε μεν παρουσία εισαγγελέα, αλλά η διαταγή εκκένωσης δεν προήλθε από την εισαγγελική αρχή, αλλά από τη Γενική Διεύθυνση της Αστυνομίας, η οποία είχε ζητήσει την παρουσία του εισαγγελέα. Πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι η εκκένωση του κτιρίου δεν έγινε επί τη βάσει οποιασδήποτε δικαστικής παραγγελίας ή πράξης της διοικήσεως.
Στο θέμα της ΠΝΠ που αφορούσε την ΕΡΤ και δεν κυρώθηκε (παρήλθε άπρακτη η σχετική προθεσμία), καλό θα ήταν επίσης να θυμίσουμε κάποια πράγματα που και εγώ είχα ξεχάσει και οδηγήθηκα σε κάποια φάση σε λάθος συμπεράσματα.
Όπως είχα γράψει και σε παλαιότερο ποστ, η από 11.06.2013 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου,
τροποποίησε τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 14Β του Ν. 3429/2005, ο οποίος ρύθμιζε θέματα
δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, διευρύνοντας τον
κατάλογο των θεμάτων που μπορούσαν να ρυθμιστούν με την υπουργική
απόφαση. Κατόπιν αυτής της "επιπλέον" νομοθετικής εξουσιοδότησης που παρασχέθηκε στους συναρμόδιους υπουργούς, εκδόθηκε η κοινή υπουργική
απόφαση υπ’ αριθμ. OIK.02/11.6.2013 (εφεξής ΚΥΑ) που καταργεί την
ΕΡΤ και ρυθμίζει – με βάση τη διευρυμένη εξουσιοδότηση που της παρασχέθηκε
- τη τύχη της περιουσίας του νομικού προσώπου, τις εργασιακές σχέσεις όσων
συνδέονταν με τέτοιες και άλλα θέματα.
Στις 18.10.2013, παρήλθε η προθεσμία κύρωσης της ΠΝΠ και ως εκ της διατάξεως του άρθρου 44 § 1 εδάφιο τελευταίο του Συντάγματος, έπαψε εφεξής να ισχύει. Η παύση ισχύος της ΠΝΠ ξεκινά από αυτή την ημερομηνία και για το μέλλον (ex nunc, που λέμε και στο "χωριό" μου) και συνεπώς από την ημερομηνία αυτή και μετέπειτα δεν παράγει έννομες συνέπειες. Όσες πράξεις έγιναν κατά την περίοδο ισχύος της είναι ισχυρές και δεν ανατρέπονται από το γεγονός ότι δεν κυρώθηκε τελικά, αλλά δεν μπορεί στο μέλλον να αποτελέσει έρεισμα για την έκδοση άλλων πράξεων.
Τι σημαίνει όμως αυτό για την περίπτωση της ΕΡΤ; Όπως είπαμε ήδη, με την ΠΝΠ ουσιαστικά διευρύνθηκε η νομοθετική εξουσιοδότηση προς τους συναρμόδιους υπουργούς να ρυθμίσουν περισσότερα θέματα με την απόφαση τους, από όσα τους έδινε το άρθρο 14Β του Ν. 3429/2005, πριν από τη τροποποίηση του με την ΠΝΠ. Η ΚΥΑ εκδόθηκε εντός της προθεσμίας κύρωσης ΠΝΠ, γεγονός που συνεπάγεται ότι κατά το χρόνο έκδοσης της ΚΥΑ, η ΠΝΠ λειτουργούσε πλήρως και οι συναρμόδιοι υπουργοί είχαν το δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν τη νομοθετική εξουσιοδότηση που τους παρείχε, το οποίο και έπραξαν.
Μετά την άρπακτη πάροδο της προθεσμίας κύρωσης της ΠΝΠ, καμία επόμενη υπουργική απόφαση δεν μπορεί να στηριχθεί στην τροποποίηση που επέφερε η ΠΝΠ στο άρθρο 14Β του Ν. 3429/2005 και να κάνει χρήση της διευρυμένης εξουσιοδότησης, διότι η ΠΝΠ έχει πάψει να ισχύει.
Πρακτικά, λοιπόν, η μη κύρωση της ΠΝΠ δεν ανατρέπει το κλείσιμο της ΕΡΤ, το οποίο αποφασίστηκε με την ΚΥΑ (και όχι με την ΠΝΠ). Δεν επιφέρει όμως και την ανατροπή της ως άνω ΚΥΑ, στο μέτρο που κατά το χρόνο έκδοσης της, ίσχυε η νομοθετική εξουσιοδότηση που της παρείχε η ΠΝΠ.
[Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να αναφέρω ότι χθες το Μ. Βορίδης στη Βουλή ανέφερε ότι "...για μια ΠΝΠ, είτε κυρωθεί, είτε όχι, δεν χάνονται οι έννομες συνέπειες της". Αυτό, ειδικά προερχόμενο από νομικό, είναι απαράδεκτο, στο μέτρο που ως έννομες συνέπειες νοούνται σε αυτή την περίπτωση, η τροποποίηση του άρθρο 14Β του Ν. 3429/1983 και αυτές χάνονται μετά την άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας κύρωσης της ΠΝΠ. Πιθανότατα αυτό που ήθελε να πει είναι ότι δεν ανατρέπονται τα αποτελέσματα, ήτοι οι νομικές και πραγματικές καταστάσεις που δημιουργήθηκαν ενόσω διανύαμε την προθεσμία κύρωσης της ΠΝΠ. Υποθέτω φυσικά ότι αυτό ήθελε να πει, διότι αυτό θα ήταν το ορθό νομικά να πει. Βέβαια, επειδή δεν μπορώ να φανταστώ πώς μπορεί νομικός και πεπειραμένος δικηγόρος να μην μπορεί να εκφραστεί σωστά στη γλώσσα της δουλειάς του, υποθέτω ότι ο κος Βορίδης, επέλεξε αυτή την έκφραση, παρότι ορολογικά λανθασμένη, ώστε να γίνει κατανοητό σε όλους, ακόμη και στους μη νομικούς, και ίσως ιδίως σε αυτούς, το γεγονός ότι κατά τη γνώμη του - και κατά τη γνώμη της κυβέρνησης - δεν ήταν σημαντικό να κυρωθεί η ΠΝΠ, διότι είχαν πάρει αυτό που ήθελαν. Εν ολίγοις, ήθελε μάλλον να καταλάβουμε ότι, είτε τους ήταν εξ αρχής αδιάφορη, είτε έγινε στη συνέχεια αδιάφορη, η δυνατότητα να κυρώσουν την ΠΝΠ, στο μέτρο που είχαν υπάρξει αντιδράσεις από ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ για το θέμα της ΕΡΤ (η τελευταία ισχυρίστηκε ότι για το λόγο αυτό αποχωρεί από το συγκυβέρνηση), διότι στο μεταξύ είχαν κάνει χρήση των ωφελειών της, εκδίδοντας την ΚΥΑ για το κλείσιμο της ΕΡΤ (και ρυθμίζοντας όλα τα θέματα που ήθελαν με τη χρήση της διευρευμένης εξουσιοδότησης που τους παρείχε η ΠΝΠ), εντός προθεσμίας κύρωσης της ΠΝΠ, οπότε ακόμη και μετά τη μη κύρωση της, τίποτα από αυτά δεν μπορεί να ανατραπεί. Απορώ για ποιό λόγο στο τέλος της φράσης του δεν είπε και "Σας τη φέραμε!"]
Για το τέλος, άφησα ένα ερώτημα που είδα, σχετικά με κατά πόσο οι προϋποθέσεις για την έκδοση της ΠΝΠ θα ελεγχθούν, έστω και παρεμπιπτόντως, π.χ. σε μια δίκη που αφορά το κύρος της ΚΥΑ. Επ' αυτού, από μια πρόχειρη έρευνα στη βάση νομικών δεδομένων του ΔΣΑ, βρήκα μια απόφαση του Ε' Τμήματος του Αρείου Πάγου (367/1997) και μια απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (3636/1989), οι οποίες, και οι δύο, συμφωνούν, ότι δεν υπόκεται σε δικαστικό έλεγχο η συνδρομή των προϋποθέσεων έκδοσης της ΠΝΠ (έκτακτες περιστάσεις και εξαιρετικά επείγουσα και απρόβλεπτη ανάγκη). Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι στην απόφαση του ΣτΕ υπάρχει αντίθετη μειοψηφία, σύμφωνα με την οποία "...κατά την έννοια της πιό
πάνω διατάξεως του άρθρου 44 παρ. 1 του Συντάγματος σε περίπτωση κατά
την οποίαν δεν υποβληθεί στη Βουλή προς κύρωση πράξη νομοθετικού
περιεχομένου ή δεν κυρωθεί απ' αυτήν, ναι μεν η Πράξη Νομοθετικού
Πειεχομένου παύει να ισχύει εφ' εξής, το κύρος της όμως για το διάστημα
που έχει εν τω μεταξύ διαρρεύσει εξαρτάται από το εάν συνέτρεχε κατά τον
χρόνον εκδόσεώς της η προϋπόθεση των εκτάκτων περιστάσεων "εξαιρετικά
επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης". Ο έλεγχος δε της συνδρομής της
προϋποθέσεως αυτής, την οποία αξιώνει το Σύνταγμα για να επιστρέψει την
χωρίς συμμετοχή της Βουλής εξαιρετική άσκηση νομοθετικής εξουσίας,
επιφυλάσσεται στην περίπτωση αυτή στον δικαστή, κατά την αληθή έννοιαν
του άρθρου 44 παρ. 1 του Συντάγματος, ερμηνευομένου σε συνδυασμό με τα
άρθρα 87 παρ. 3 και 93 παρ. 4 αυτού. Υπό την αντίθετη ερμηνεία παρέχεται
στην εκτελεστική εξουσία η δυνατότητα να θεσπίζει κανόνες δικαίου με
οποιοδήποτε περιεχόμενο χωρίς καμμία απολύτως, ούτε καν εκ των υστέρων,
σύμπραξη της Βουλής. Τέτοια όμως δυνατότητα δεν θέλησε να παραχωρήσει
στην εκτελεστική εξουσία ο συνταγματικός νομοθέτης, όπως προκύπτει και
από τις προπαρασκευαστικές εργασίες του Συντάγματος, κατά την διάρκεια
των οποίων τονίσθηκε ότι υπό το νέο άρθρο 44 παρ. 1 του Συντάγματος τα
δικαστήρια δεν θα έχουν εξουσία να ελέγξουν την συνδρομή τις πιό πάνω
προϋποθέσεως, διότι τούτο είναι έργο της Βουλής, εξ ου συνάγεται, κατά
την πιό πάνω γνώμη της μειοψηφίας, ότι εάν η πράξη νομοθετικού
περιεχομένου δεν υποβληθεί προς έγκριση στη Βουλή ή δεν εγκριθεί από
αυτήν, τον έλεγχο αυτόν θα τον ασκήσει ελλείψει άλλου οργάνου ο δικαστής
(βλ. πρακτικά Συζητήσεως επί του σχεδίου Συντάγματος της Α'
Υποεπιτροπής της Βουλής σελ. 174-175)...".
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η νομολογία αποφαίνεται ότι οι ΠΝΠ δεν ελέγχονται ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων έκδοσης τους, αλλά υπάρχει και μια γνώμη που αναφέρει ότι σε περίπτωση μη κύρωσης τους (είτε λόγω καταψήφισης του νόμου που τις κυρώνει, είτε λόγω άπρακτης παρέλευσης της σχετικής προθεσμίας) τότε, ελλείψει άλλου αρμοδίου οργάνου, οι προϋποθέσεις έκδοσης ΠΝΠ υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο. Παρότι λοιπόν το ΣτΕ την τελευταία τριετία συντάσσεται πλήρως με όποιον ισχυρισμό προβάλλει το ελληνικό δημόσιο για να στηρίξει παράλογες και αντισυνταγματικές διατάξεις, που έχουν ως επί το πλείστον να κάνουν με εισπρακτικά μέτρα, διατηρούμε μια απειροελάχιστη ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα δει το θέμα πιο νομικά και λιγότερο οικονομικά.
