Δίκαιο της Θάλασσας

Σήμερα αποφάσισα να κάνω .. ανασκαφή. Μέσα σε μια ντουλάπα με ράφια. Έψαχνα ένα ροζ βιβλίο. Παλιό και φθαρμένο από την υπερβολική χρήση για κάποιους μήνες προ και κατά τη διάρκεια μιας εξεταστικής περιόδου.

Το βρήκα να στέκεται σκονισμένο και παραμελημένο, υποταγμένο στη μοίρα της αποθήκευσης. Όχι και τόσο ροζ πια, αλλά μάλλον γκρι - ροζ. Ο τίτλος τους όμως, τυπωμένος με μαύρα γράμματα, ευδιάκριτος "Διεθνές Δίκαιο ΙΙ - Το κράτος και το έδαφος - Δίκαιο της Θάλασσας". 

Το άνοιξα και μεταφέρω αυτούσια.

Ανοιχτή θάλασσα είναι όλα τα τμήματα της θάλασσας στα οποία δεν περιλαμβάνονται η αιγιαλίτιδα ζώνη και τα εσωτερική ή εθνικά ύδατα των κρατών. 

Η ανοιχτή θάλασσα δεν είναι res nullius, δεν είναι δηλαδή αδέσποτο πράγμα, αφού κανείς δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχία ή να εγείρει δικαιώματα κυριότητας σε αυτήν. Δεν είναι res communis, δηλαδή κοινό πράγμα, γιατί δεν ανήκει σε όλα τα κράτη με την έννοια της συγκυριαρχίας. Η ανοιχτή θάλασσα αποτελεί πράγμα κοινής χρήσης (res communis usus). Στην ανοιχτή θάλασσα υπάρχει ελευθερία που εκδηλώνεται με την ελευθερία ναυσιπλοΐας, την ελευθερία αλιείας, την ελευθερία τοποθετήσεως υποβρυχίων καλωδίων και σωληναγωγών, την ελευθερία υπερπτήσεως. 

Τα πλοία στην ανοιχτή θάλασσα υπάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία του κράτους της σημαίας τους. Κανένα κράτος δεν έχει δικαίωμα να προβαίνει σε πράξεις εξουσίας κατά σκαφών που δεν φέρουν τη σημαία του. Αν ένα πλοίο, στην ανοιχτή θάλασσα, παραβιάζει τη νομοθεσία του κράτους της σημαίας του ή το διενθές δίκαιο, τότε μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο πράξεων εξουσίας από πολεμικά πλοία μόνο του κράτους της σημαίας του. Τα πολεμικά πλοία είναι αναρμόδια να πραγματοποιούν οποιαδήποτε επέμβαση ή να παρακωλύουν τη ναυσιπλοΐα των ξένων εμπορικών πλοίων στην ανοιχτή θάλασσα σε καιρό ειρήνης. Ένα πολεμικό πλοίο μπορεί να προβεί, στην ανοιχτή θάλασσα, σε "έλεγχο της σημαίας" και περαιτέρω σε "επίσκεψη" εμπορικού πλοίου υπό ξένη σημαία, στις περιπτώσεις που υπάρχει εύλογη υπόνοια ότι το ξένο ιδιωτικό πλοίο α) ασκεί πειρατεία ή β) ασκεί δουλεμπόριο ή γ) φέρει ξένη σημαία και αρνείται να ανυψώσει σημαία, ενώ στην πραγματικότητα έχει την ίδια σημαία με το πολεμικό πλοίο. (Με τη σύμβαση του Mοntego Bay  προστέθηκαν και οι περιπτώσεις των παράνομων ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών και του πλοίου χωρίς ιθαγένεια). Η άσκηση πράξεων βίας επί πλοίου για πολιτικούς σκοπούς δεν υπάγεται στην έννοια της πειρατείας (ακόμη λοιπόν κι αν υπάρχουν βάσιμες ή/και επιβεβαιωμένες πληροφορίες για πράξεις βίας επί πλοίου, οι οποίες όμως γίνονται για πολιτικούς λόγους και όχι για ιδιοτελείς σκοπούς, δεν νομιμοποιείται να επέμβει πλοίο που δεν φέρει την ίδια σημαία με το πλοίο επί του οποίου ασκούνται οι πράξεις βίας). Ο "έλεγχος σημαίας" δεν πρέπει να συγχέεται με το δικαίωμα νηοψίας. Η νηοψία είναι πράξη που νομιμοποιείται μόνο σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης. Το εμπόλεμο κράτος δικαιούται να ελέγχει στην ανοιχτή θάλασσα τα πλοία εκείνα, τα οποία δημιουργούν υποψίες ότι μετέχουν στον πολεμικό ανεφοδιασμό του αντιπάλου και διενεργούν λαθρεμπόριο πολέμου. Αλλά, χρειάζεται προηγουμένως να υπάρχει αναγγελία της ένοπλης σύρραξης προς τους τρίτους (εμπόλεμη κατάσταση). Δικαίωμα νηοψίας σε καιρό ειρήνης δεν υπάρχει.

(*) Όλα τα παραπάνω βρίσκονται στο βιβλίο του καθηγητή Εμμ. Ρούκουνα, Διεθνές Δίκαιο ΙΙ, Το κράτος και το έδαφος - Δίκαιο της Θάλασσας, έκδοση 1982

(**) Όλα τα παραπάνω ίσχυαν πριν αλλά συνεχίζουν να ισχύουν και μετά το Δεκέμβριο 1982, οπότε υπεγράφη στο Montego Bay η νέα σύμβαση, που προέυκψε από την Τρίτη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σε αυτή συμμετείχε και το κράτος του Ισραήλ. 

---------------------------------------------

Έτσι κάπως, κάποιοι έμαθαν στις Νομικές Σχολές για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σε καμία όμως Νομική Σχολή δεν έμαθε ποτέ κανείς για το Δίκαιο του Ισχυροτέρου. Αυτό, άλλωστε, δεν είναι κάτι που έχουν το "προνόμιο" να διδάσκονται μόνο φοιτητές της Νομικής Σχολής, αλλά όλοι μας καθημερινά ...