Υπόθεση των ορθολογικών προτιμήσεων ή Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε;

Kαι ενώ έγραφα ένα σπουδαίο κείμενο, περιέχον την αποψάρα μου επί της τρέχουσας επικαιρότητας, σκόνταψα (κυριολεκτικά) σε αυτό το δημοσίευμα, σχετικά με την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Οικονομικών.

Η αναφερόμενη υπόθεση των ορθολογικών προτιμήσεων, μου τράβηξε την προσοχή και έτσι είπα να ρίξω μια ματιά παραπάνω, εδώ, μήπως και πάρω γραμμή τι παίζει (δεκτές οι ενστάσεις περί της εγκυρότητας της πληροφόρησης μου, αν υπάρχουν προτάσεις για βελτίωση της, επίσης δεκτές). Δεν μπορώ να σας πω μετά βεβαιότητας, εάν τελικά πήρα γραμμή τι παίζει, οπότε θα σας πω τι απορίες μου γεννήθηκαν από αυτά που διάβασα.

Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση των ορθολογικών προτιμήσεων, οι άνθρωποι δεν κάνουν συστημικά λάθη όταν προβλέπουν το μέλλον, και συνεπώς σε συνάρτηση με ένα οικονομικό μοντέλο, η προσδοκόμενη αξία μιας μεταβλητής είναι ίση με την αξία που προβλέπεται για αυτή την μεταβλητή. 

Εμένα αυτό μου κάνει κάπως σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αν πιστεύω ότι το Χ κάνει τόσο σήμερα και θέλω να προβλέψω πόσο θα κάνει στο μέλλον, το μόνο που χρειάζεται να κάνω είναι να ... πιστέψω ότι θα κάνει τόσο αύριο. Και στο μέτρο που μπορεί να εμπλέκομαι στη διαδικασία καθορισμού της τιμής του Χ αύριο, η πίστη μου ή οι ενέργειες μου που απορρέουν από αυτή, επηρεάζουν τον καθορισμό τιμής και ενδεχομένως την  προσδιορίζουν σύμφωνα με τα ...πιστεύω μου. Που ακριβώς λοιπόν είναι η ορθολογική προτίμηση/προσδοκία μου; Αλλά ακόμη κι αν λάβουμε ως δεδομένο ότι είμαι ορθολογικό ον και κινούμαι πάντα έτσι, νομίζω ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαι και ένα εγωιστικό γουρούνι, που κινείται ανάλογα με το συμφέρον του, όπου και όπως αυτό διαμορφώνεται, αποτιμητό ή μη. 

Πηγαίνοντας παρακάτω διάβασα ότι "suppose that P is the equilibrium price in a simple market, determined by supply and demand. The theory of rational expectations says that the actual price will only deviate from the expectation if there is an 'information shock' caused by information unforeseeable at the time expectations were formed. In other words ex ante the actual price is equal to its rational expectation". Κάτσε ρε παιδί μου, γιατί εδώ σε χάνω λίγο. Η προσδοκόμενη τιμή θα διαφέρει από την πραγματική, μόνο εάν μεσολαβήσει καταιγισμός πληροφορίων που ήταν άγνωστες κατά το χρόνο που διαμορφώθηκε η προσδοκία/πρόβλεψη και συνεπώς, πριν από τον καταιγισμό πληροφοριών, η προσδοκόμενη και η πραγματική τιμή δεν διαφοροποιούνταν σημαντικά μεταξύ τους. Ναι, αλλά το γεγονός του καταιγισμού το αφήνουμε απέξω; Τι συμβαίνει όταν ο καταιγισμός αυτός λαβάνει χώρα εντός του χρονικού διαστήματος που καλύπτει η προσδοκία/πρόβλεψη; Παράδειγμα (τυχαίο, μην νομίζετε) : Οκτώβριος 2010 και η Ελλάδα έχει μπει στο μνημόνιο. Εγώ προσδοκώ/ προβλέπω ότι η τιμή της μετοχής της Χ τράπεζας (πιάστε καμία καλή- λέμε τώρα - όχι τα μαγαζάκια τύπου Proton), σε ένα χρόνο θα είναι η σημερινή (Οκτώβριος του 2010 είπαμε) +1 ευρώ. Μεσολαβεί ο καταιγισμός του μεσοπρόθεσμου και του κουρέματος, με αποτέλεσμα η τιμή της ίδιας τράπεζας να είναι τον Οκτώβριο του 2011 η παλαιά -15 ευρώ. Και έρχεσαι εσύ και μου λες ότι πριν από τον καταιγισμό, η τιμή της μετοχής ήταν αυτή που είχα προβλέψει/προσδοκούσα; ΟΚ, και λοιπόν; Εγώ έχω χάσει όλα τα δαντελένια σουτιέν μου, επειδή μέσα στον χρονικό ορίζοντα της πρόβλεψης, έφαγα τον καταιγισμό!

Ας το πιάσουμε τότε αλλιώς. Ας ξεχάσω εμένα, ως εμένα, και ας πω ότι είμαι ομάδα/ένωση προσώπων και δημιουργώ μια προσδοκία/πρόβλεψη, υπό τα ίδια παραπάνω δεδομένα. Διαθέτω λοιπόν, με βάση την πρόβλεψη/προσδοκία μου, Ψ ποσό χρημάτων για την αγορά μετοχών αυτής της τράπεζας, διότι προσδοκώ/προβλέπω ότι σε έναν χρόνο θα βγάλω +1 ευρώ από κάθε μετοχή (χοντρικά, μην καθόμαστε τώρα να βγάζουμε και το κόστος χρήματος και το χρόνο απόσβεσης). Με τον τρόπο αυτό αυξάνω τη ζήτηση της μετοχής και κατ' επέκταση και την τιμή της (ε, σχέση προσφοράς - ζήτησης, μην ξεχνιόμαστε). Ουπς, η δική μου πρόβλεψη/προσδοκία ανεβάζει την τιμή ανάλογα με τη "δραστικότητα" των ενεργειών μου... Δεν το λες και full proof το σύστημα. Κι αν εγώ, η ένωση προσώπων (μπορείς να με λες και hedge fun-d) έχω μεγάαααααλα χρηματικά αποθέματα, αν τα σπρώξω όλα προς μια κατεύθυνση, μήπως σέρνω τις εξελίξεις στην πορεία που θέλω; Ουπς, ουπς... κι άλλη τρύπα.

Και μετά μου σκάει ο καταιγισμός. Και πάνε και τα σουτιέν και τα ασορτί κυλοτάκια. Οκ, πριν τον καταιγισμό, είχα προβλέψει σωστά - κι αν θέλεις τη γνώμη μου, ουσιαστικά είχα διαμορφώσει μια πραγματικότητα, ανάλογη των προσδοκιών/προβλέψεων μου - τώρα όμως τον πίνω ολόψυχα. Λύση υπάρχει ή πρέπει να μείνω με την ..."ηδονή" ότι, πριν τον πιω, είχα δίκιο; Η μήπως να κάνω τις ... ορθολογικές προβλέψεις μου, αλλά να πάρω και καμιά πρόβλεψη από την Άση, για το αν και πότε θα μου κάτσει κανένας καταιγισμός πληροφοριών, επειδή ο Δίας κινείται αυτό το εξάμηνο ανάδρομα;

Να πιάσω τώρα και το πως μπορεί να δημιουργηθεί ένας καταιγισμός πληροφοριών (ή ακόμη χειρότερα το πως μπορώ να τον δημιουργήσω εγώ - είπαμε έχω μεγάααααλα χρηματικά αποθέματα) να δούμε τι σύστριγγλο μπορεί να γίνει;

Δια ταύτα; Τι να σας πω και εγώ... Η απλή λογική λέει ότι κάτι δεν κολλάει στην υπόθεση, κυρίως στο μέτρο που αν την εξετάσεις αφηρημένα και απογυμνωμένη δεν φαίνεται να έχει εμπειρική επιβεβαίωση. Από την άλλη πάλι, μπορεί απλώς εγώ να είμαι χαζή, αδαής περί των οικονομικών επιστημών ή και τα δύο μαζί...