Φορολογική μεταρρύθμιση : πράσσειν άλογα ή πράσινα άλογα ;

Ενόψει των εορτών, παραδοσιακά, και ενισχυμένα λόγω εξαγγελιών, ακούγεται ότι εφοριακοί "θα σαρώσουν την αγορά" με ελέγχους, ενώ ήδη πολύ κουβέντα γίνεται για τη μεταρρύθμιση του φορολογικού ζητήματος.

Δεν αντιλέγω, ούτε κατά διάννοια, ότι μια τέτοια μεταρρύθμιση είναι απαραίτητη, κυρίως διότι ο κορμός της φορολογικής νομοθεσίας (Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων και Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος), έχει υποστεί (με τραγικά μεγάλη συχνότητα), εξαιτίας κοντόφθαλμων πρακτικών και υποβολιμιαίων συμφερόντων, τροποποιήσεις, προσθήκες και προσαρμογές, που τον έχουν καταστήσει διάτρητο και πολλές φορές αντιφατικό με τον εαυτό του. Επιπλέον, είναι απελπιστικά τυπολατρικός, σε σημείο φαρισαϊσμού, με αποτέλεσμα, πλείστες όσες φορές, να διυλίζει τον υποσιτιζόμενο κώνωπα και περνάει, όχι η καμήλα, αλλά το ...Hammer. Κλασσικό παράδειγμα του φαρισαϊσμού που κατατρύχει τη φορολογική νομοθεσία μας είναι η λεγόμενη αυτοτελής φορολόγηση και ιδίως η φορολόγηση των κερδών των εταιριών στην πηγή, δηλαδή στην εταιρία, η οποία εν συνεχεία τα αποδίδει φορολογημένα στους εταίρους, εξαντλώντας με τον τρόπο αυτό την φορολογική υποχρέωση των τελευταίων από το λόγο αυτό. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι ο συντελεστής φορολογίας  νομικών προσώπων δεν ξεπερνά το 27%, τότε υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που κάποιος συνεταίρος, ενώ λαμβάνει κέρδη από την εταιρία πολλών δεκάδων χιλιάδων ευρώ,  και συνεπώς δεν τα φορολογείται ως εισόδημα, διότι έχουν ήδη φορολογηθεί με το συντελεστή που αφορά την εταιρία, ενώ αν, αντίθετα, τα ίδια εισοδήματα εισέπρατε ως ελεύθερος επαγγελματίας, τότε θα φορολογούνταν μέχρι και με το διπλάσιο συντελεστή. Για να μην αναφέρω φυσικά ότι σε μια νομοθετική διάταξη (ακόμη κι αν αποτελείται από 5 λέξεις, αντιστοιχούν 50 υπουργικές αποφάσεις για την εκτέλεση της και 500 ερμηνευτικές εγκύκλιοι για την επεξήγηση της (βλ. διαστρέβλωση πολλές φορές), λες και ο νομοθέτης στην Ελλάδα είναι η Πυθεία.

Είναι όμως αναμφισβήτητο ότι προκειμένου να πετύχει η οποιαδήποτε, ακόμη και η καλύτερη νομοθετικά, φορολογική μεταρρύθμιση είναι απαραίτητο να αποκτήσουμε και εμείς οι πολίτες φορολογική συνείδηση. Σε πολλές συζητήσεις για το θέμα αυτό, έχω ακούσει την άποψη ότι "γιατί εγώ να είμαι ειλικρινής και συνεπής, όταν υπάρχουν άλλοι που κλέβουν και μάλιστα κάποιοι που κλέβουν εκατομμύρια", η οποία, παρόλο που εντοπίζει ένα υπαρκτό πρόβλημα, στην ουσία της είναι απλώς μια δικαιολογία/πρόφαση και παραβλέπει το γεγονός ότι αυτή η νοοτροπία διαινωνίζει, αν όχι δημιουργεί και διογκώνει το πρόβλημα. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση του "αν ήξερα ότι θα χρήματα μου θα πάνε για καλό σκοπό, σχολεία, νοσοκομεία κλπ. δεν θα είχα πρόβλημα, προς το παρόν όμως πηγαίνουν στις τσέπες των επιτήδειων". Και ναι, είναι αλήθεια, ότι κυκλοφορούν πολλοί μακρυχέρηδες, καλό θα ήταν όμως να αναγνωρίσουμε ότι όλοι, άλλος περισσότερος και άλλος λιγότερο, προσπαθούμε να μειώσουμε τη συνεισφορά μας στο δημόσιο κορβανά και αυτό είναι τελικά η φοροδιαφυγή, άρα με απλά λόγια είμαστε όλοι φοροφυγάδες και η μόνη διαφορά είναι ότι κάποιοι καταφέρνουν να φοροδιαφεύγουν περισσότερα και άλλοι λιγότερα.

Και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί όμως για την πάταξη των στερούμενων φορολογικής συνείδησης πολιτών δεν άμοιροι στην επιτυχία ή αποτυχία της όποιας μεταρρύθμισης, διότι το κράτος μπορεί να δημιουργήσει την καλύτερη νομοθετικά φόρμουλα, αυτοί όμως που θα κληθούν να την εφαρμόσουν, είναι το μισό και πλέον της συνταγής. Αυτοί οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, όμως, ως γνωστόν και στις πέτρες, είναι από τους πλέον διεφθαρμένους στη χώρα αυτή. Πως λοιπόν μπορεί κανείς να πιστέψει ότι θα πετύχει η οποιαδήποτε αλλαγή, όταν υποβόσκει ο απολύτως βάσιμος φόβος ότι, για μια ακόμη αφορά, η νομοθεσία θα καταλήξει να γεμίζει τις τσέπες κάποιων εφοριακών που θα βρουν για μια εισέτι φορά τον τρόπο να "τα πάρουν" κατά το κοινώς λεγόμενο; Δεδομένης δε της κατασταλτικής λειτουργίας αυτών των μηχανισμών, είναι προφανές ότι η θέληση του πολίτη να αντισταθεί και να μην "τα χώσει" στον εφοριακό που έχει μπουκάρει για έλεγχο, κάμπτεται εύκολα από την υποψία ότι μετά τα τραβήξει τα πάνδεινα από "συναδέλφους" του εφοριακού που θα καταγγείλει.

Είναι λοιπόν περισσότερο από προφανές ότι η όποια μεταρρύθμιση δεν μπορεί να βασιστεί, τουλάχιστον όχι σε μεγάλο βαθμό, στους μηχανισμούς ελέγχου. Συνεπώς, θα πρέπει να προσανατολιστεί στη χρήση μεθόδων που δεν απαιτούν ή δεν εμπλέκουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, τουλάχιστον όχι με αποφασιστική συμβολή και κατασταλτική λειτουργία. Παράδειγμα, πριν βγουν οι εφοριακοί στους δρόμους και αρχίσουν να "τσιμπούν" παραβάτες και οι εφημερίδες αρχίσουν τους πηχιαίους τίτλους, καλό θα ήταν η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων να δημιουργήσει την υποδομή να μπορεί να κάνει διασταύρωση των πληροφοριών που έχει στη διάθεση της. Και είναι πολλές οι πληροφορίες αυτές και ως επί το πλείστον παντελώς ανεκμετάλλευτες.

Στη σωστή επίσης κατεύθυνση, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν η κατάργηση μεν των τεκμηρίων, αλλά η υποχρέωση δήλωσης κάθε κινητού και ακινήτου περιουσιακού στοιχείου. Με πιο απλά λόγια ,η κατοχή περιουσίας, με την ευρεία έννοια, δεν θα πρέπει να κατατείνει στη δημιουργία τεκμαρτού ελάχιστου εισοδήματος, όπως ισχύει με τα λεγόμενα τεκμήρια διαβίωσης, αλλά θα πρέπει να λειτουργεί  αφ' ενός ως ένδειξη ειλικρίνειας του φορολογούμενου σε σχέση με εισοδήματα που οικειοθελώς δηλώνει και αφ' ετέρου ως αιτία φορολογίας. Παράδειγμα : η κυριότητα ακινήτου, ακόμη κι αν είναι η πρώτη κατοικία, θα πρέπει να δικαιολογείται από τα οικειθελώς δηλωμένα εισοδήματα, και αφ' ετέρου δεν πρέπει να αποκλείεται της φορολογίας. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει η δυνατότητα να απαλλάσσεται του φόρου, λόγω απόκτησης πρώτης κατοικίας και αυτός που για πρώτη κατοικία αγοράζει μεζονέτα στα ΒουΠου (και που συνήθως φυσικά δεν αναγράφει την πραγματική αξία κτήσης, αλλά μόνο την αντικειμενική, για να γλιτώσει εντελώς το φόρο). Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει με τα αυτοκίνητα, σκάφη, πισίνες, ομόλογα, καταθέσεις κλειστών λογαριασμών, δεύτερη - εξοχική και μη - κατοικία κλπ.

Ακροθιγώς, παραπάνω ανέφερα το θέμα της αυτοτελούς φορολόγησης, η οποία ουσιαστικά επιφυλάσσει διαφορετική μεταχείριση στα εισοδήματα ανάλογα με την πηγή τους, δεδομένου ότι επί του παρόντος κάποια εισοδήματα φορολογούνται πριν αποδοθούν στον δικαιούχο τους. Κλασσικό παράδειγμα τα κέρδη νομικών προσώπων, όπου πριν εισπραχθούν από τους συνεταίρους έχουν φορολογηθεί, με το συντελεστή που αντιστοιχεί στη νομική μορφή της εταιρίας, και στη συνέχεια αποδίδονται σε αυτούς, χωρίς καμία φορολογική υποχρέωση. Προφανώς, η επιβολή περαιτέρω φορολογίας θα ήταν άδικη. Επίσης, όμως, άδικη είναι η διαφοροποίηση της μεταχείρισης. Κατά τη γνώμη μου λοιπόν, θα έπρεπε να εκλείψει παντελώς αυτό το καθεστώς και ο,τιδήποτε εισπράττει κάποιος με σταθερό τρόπο να θεωρείται εισόδημα και να φορολογείται ως τέτοιο, αδιάφορα από την πηγή προέλευσης του.Η χρήση της τεχνολογίας και η επέκταση της πιστεύω ότι θα βοηθούσε σημαντικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται με την άρση του καθεστώτος της είσπραξης της πηγής που είναι ο εύκολος και γρήγορος τρόπος. Η ηλεκτρονική διασταύρωση των στοιχείων της εταιρίας, παραδείγματος χάριν, με τα στοιχεία του εταίρου, θα μπορεί εύκολα να καθορίσει αν ο τελευταίος δήλωσε όσα πραγματικά του αποδόθηκαν ως κέρδη. Επιπλέον, σήμερα οι τεχνικές δυνατότητες είναι τέτοιες που το ίδιο θα μπορούσε να πραγματοποιείται με αυτοποιημένο τρόπο.

Επιπλέον, η χρήση της τεχνολογίας θα μπορούσε να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση παρεμβολής, σε κάποιες περιπτώσεις, του ανθρώπινου παράγοντα, ώστε να μειώθουν αντίστοιχα και οι "συναλλαγές" με τους διεφθαρμένους ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Φυσικά το θέμα της δίκαιης φορολογίας δεν εξαντλείται με αυτά. Θα ήταν μάλλον αφελές αν όχι κακοπροαίρετο να υποστηρίξει κάποιος κάτι τέτοιο. Σχετίζεται με τη νομιμότητα λειτουργίας του κράτους (βλ. έκτακτη εισφορά που είναι και επίκαιρη), με τη θέληση του κράτους και του πολίτη να παταχθεί η φοροδιαφυγή (αν με κάποιο τρόπο μπορούσε κάποιος να βρει και να εφαρμόσει ένα σύστημα που κανένας δεν θα μπορούσε να φοροδιαφύγει είμαι σίγουρη ότι είτε θα τον εξορίζαμε - καλή περίπτωση - είτε θα τον δολοφονούσαμε - κακή περίπτωση), με την ταχύτητα λειτουργίας και ανταπόκρισης τους κράτους στις συναλλαγές του με τον πολίτη (περάστε αύριο, γιατί σήμερα έχει πέσει το σύστημα - για την ακρίβεια, το σύστημα είναι μια χαρά, αλλά θέλω να πεταχτώ για κάτι ψώνια), με τη στελέχωση των υπηρεσιών (αχ! επιτέλους ο γικόκας μας διορίστηκε, στην εφορία από τον βουλευτή μας, ξέρεις μωρέ τον μπατζανάκη της κουμπάρας της ξαδέρφης της κουνιάδας της πεθεράς μου), με την ποιότητα μόρφωσης (με απολυτήριο λυκείου μπορώ να βρω δουλειά ; μα φυσικά στο δημόσιο) και τις ικανότητες (εξειδικευμένες γνώσεις) των υπαλλήλων (που είναι αυτό το enter στο πληκτρολόγιο; ) και με όσα άλλα που μερικές φορές φαίνεται άλυτο. Δεν είναι όμως. Αρεσκόμαστε όμως να πιστεύουμε ότι είναι, διότι έτσι δεν θα χρειαστεί να κάνουμε κάτι και κυρίως δεν θα χρειαστεί να ξεβολευτούμε και να σταματήσουμε και εμείς να φοροδιαφεύγουμε.

Για μια ακόμη λοιπόν φορά, έχουμε μπροστά μας μια κυβέρνηση που υπόσχεται αποτελεσματικότερο και δικαιότερο σύστημα φορολογίας. Αν αυτό θα πραγματοποιηθεί θα το δούμε εν καιρώ και μάλλον σύντομα. To ζήτημα για εμένα όμως έγκειται στο εάν εμείς, οι πολίτες, θέλουμε τελικά ένα αποτελεσματικότερο σύστημα φορολογίας.