Σάββατο 31 Μαρτίου 2012

Φανατισμένη πραγματικότητα

'Οσο ανησυχητική κι αν είναι - που είναι - η άνοδος των ακραίων στοιχείων που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό, βλέπω καθημερινά γύρω μου μια άλλη άνοδο που την θεωρώ εξίσου, αν όχι περισσότερο, επικίνδυνη. Βλέπω τους ανθρώπους να κλίνουν όλο και περισσότερο προς τα άκρα, όχι όμως τα άκρα των άκρων, αλλά τα άκρα των προσωπικών πεποιθήσεων τους. 

Ο κόσμος δεν είναι φτιαγμένος από το άσπρο ή το μαύρο μόνο και καμία εξήγηση του δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη και μονολιθική. Η γνώμη μου είναι ότι καμία ιδεολογική προσέγγιση του κόσμου δεν μπορεί από μόνη της να παράσχει την εξήγηση του. Στα δικά μου τα μάτια, ο κόσμος μοιάζει περισσότερο με παζλ, που έχει δανειστεί τα κομμάτια του από τα τέσσερα σημεία του ιδεολογικού ορίζοντα. 

Κι όμως παρατηρώ ότι οι άνθρωποι όλο και περισσότερο, όλο και πιο εντατικά, προσπαθούν να εξηγήσουν τον κόσμο, με μια διάσταση, ένα γνώμονα, μια ιδεολογική συνταγή. Και κάθε φορά που σκοντάφτουν σε κάτι που δεν ταιριάζει, τόσο περισσότερο πεισμώνουν και επιμένουν να χωρέσουν τα πάντα, στο κουβαδάκι της όποιας ιδεολογίας, πεποίθησης, άποψης.

Δεν έχει σημασία τι πιστεύει ο καθένας. Δεν έχει καν σημασία ποια στάση ζωής ή ιδεολογία ενστερνίζεται. Ο δογματισμός καιροφυλακτεί και βλέπω ότι αυτόν τον καιρό βασιλεύει επί όλων. Παρατηρώ μετριοπαθείς να μετατρέπονται σε δογματικούς, υπερασπιζόμενοι τη μετριοπάθεια. Φιλελεύθερους να μεταλλάσσονται σε φανατικούς, κηρύττοντας το φιλελευθερισμό. Ανατρεπτικούς να μεταμορφώνται σε συντηρητικούς, προσπαθώντας να αλλάξουν τον κόσμο. Και όλοι ευαγγελίζονται το δίκαιο, το ηθικό και αγαθό.

Μέσα σε αυτή τη διαδικασία, αναπόφευκτα, χάνουν την ευθυκρισία τους. Κανείς δεν μπορεί να διακρίνει που σταματά το δίκαιο και που αρχίζει το άδικο, που σταματά να είναι ηθικό να υπερασπίζεσαι την εφαρμογή της α' ή β' αρχής και που αρχίζει η ανηθικότητα της επιβολής της. Πότε εξαντλείται το σωστό και γίνεται λάθος. Κανείς δεν δίνει ποια σημασία τι επιλέγει ως πληροφορία ή ως ενημέρωση, αρκεί να υπερασπίζεται το ίδιο με εκείνον, ή τουλάχιστον εκείνος να νομίζει ότι υπερασπίζεται το ίδιο. "Ενημέρωση" κατά ρυπάς, "πληροφορίες" σε καταιγισμό και "απόψεις" σε ευαγγελική μορφή. Παρασυρμένοι από το δίκιο που τους πνίγει, στραγγαλίζουν καθημερινά τις έννοιες, τα επιχειρήματα, τα συναισθήματα.

Κρύβομαι πίσω από τη σιωπή στην πραγματική ζωή και πίσω από την οθόνη του ΗΥ στη διαδικτυακή, και παρακολουθώ συζητήσεις, δημοσιεύσεις, παραπομπές. Παρατηρώ τις λέξεις, τα νοήματα και τους συλλογισμούς που εκφράζονται και βλέπω τους ανθρώπους να ξεπερνούν κάθε όριο της δικής τους λογικής, να πηγαίνουν σε όλο και σε πιο ακραία μορφή την άποψη τους και σε όλο πιο ακραία εφαρμογή την ιδεολογία τους. 

Το χειρότερο όμως είναι ότι κανείς δεν θα αναγνώριζε ποτέ ότι τα παραπάνω τον αφορούν. Κρυμμένος πίσω από το "δίκιο" του, το "σωστό", την "κριτική στάση" του, όλα τα παραπάνω αφορούν τους άλλους. Ακόμη και εγώ που γράφω, τα διατυπώνω σε τρίτο πρόσωπο, ωσάν να μην έχω κάνει ποτέ το ίδιο λάθος;

Δεν ξέρω ποια λέξη αποδίδει αυτό που βλέπω. Σκέφτομαι μία, αλλά δεν θέλω να την αποδεχθώ, μπας και την ξορκίσω, με την ελπίδα να κάνω λάθος. Φοβάμαι όμως ότι τραβάω τη μετριοπάθεια στα άκρα...

GatheRate

8 σχόλια:

  1. Ο ατομισμός πάντα ήταν ακραίος. Παλαιότερα, σε συνθήκες ευημερίας μιλούσαμε για ατομικίστικο καταναλωτισμό. Κάποιοι έλπιζαν ότι η κρίση θα μας φέρει κοντά. Το αρνούμαι. Η ελπίδα είναι φρούδα. Θεωρώ ότι η κρίση θα μας κάνει ακόμα πιο ατομιστές, ξενοφοβικούς και περιθωριοποιημένους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δείμε, καλημέρα. Πρέπει να ομολογήσουμε πάντως ότι είναι μάλλον παράδοξο το γεγονός ότι ο ατομισμός φαίνεται να ισχύει και στον τρόπο που προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε συλλογικά τον κόσμο!
    Δυστυχώς κλίνω αταλάντευτα προς την άποψη σου. Η κρίση (όπως και όλες οι δύσκολες καταστάσεις) μας βγάζουν τον χειρότερο εαυτό μας. Το μόνο καλό πάντως είναι ότι πέφτουν οι μάσκες, ακόμη και για τους υπεράνω υποψίας (και δεν αναφέρομαι στους πολιτικούς, αυτοί είναι ή θα έπρεπε να είναι ήδη γνωστοί για τη διπλοπροσωπία τους, αλλά τους ανθρώπους δίπλα μας και γύρω μας).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σωστές παρατηρήσεις. Νομίζω ότι "οι άνθρωποι όλο και περισσότερο, όλο και πιο εντατικά, προσπαθούν να εξηγήσουν τον κόσμο", γιατί άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι ο κόσμος δεν είναι το δικαιωματικό δεδομένο που είχαν μάθει από του γονείς τους.

    Επίσης νομίζω ότι "...τόσο περισσότερο πεισμώνουν και επιμένουν να χωρέσουν τα πάντα, στο κουβαδάκι της όποιας ιδεολογίας, πεποίθησης, άποψης", λόγω μιας κάποιας δειλίας ή ανικανότητας να σταθούν πάνω από τον εαυτό τους και να καταλάβουν ότι η κοσμοθεωρία τους πρέπει να αλλάξει ριζικά, ή και να επανεφευρεθεί.

    Άλλωστε τι είναι ο φασισμός, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός άλλο από τις θέσεις οι οποίες προσφέρουν άμυνα μέσω αμορφωσιάς, εναντίον οποιασδήποτε αντιμετώπισης της πραγματικότητας που θα άλλαζε την θέση του ατόμου στον κόσμο του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Λογικά αυτά που περιγράφεις, eskarina. Καλώς ή κακώς, όταν σκληραίνουν οι καταστάσεις ο κόσμςο πωλώνεται προς τα άκρα και κυρίως τα δεξιά άκρα. Νομίζω αυτό είναι αποδεδειγμένο ιστορικά. Όσο λαμβάνει χώρα αυτή η μεταστροφή, τόσο λιγότερο λάθος έχει ο "εγώ" και τόσο περισσότερο του φταίνε όλοι οι "εσείς". Το εσείς φυσικά όπως καταλαβαίνεις είθισται να πιάνει ομάδες ολόκληρες συνήθως. Μέσα σε όλη αυτή την ανθρωποφαγία που επικρατεί, έρχονται και οι συγκεκριμένοι απάνθρωποι πολιτικοί που διαθέτουμε ως χώρα και μας τα κάνουν όλα χειρότερα, με κάθε λογής ατάκες τύπου "μαζί τα φάγαμε". Εμείς είμαστε τόσο βλάκες όμως που πάντα τρώμε το δόλωμα. Είναι απίστευτο αλλά η ψυχολογία των μαζών δεν αλλάζει ποτέ. Μπορείς να τους χειραγωγείς μέχρι τον αιώνα τον άπαντα. ΚΑι αν τα πράγματα ξεφύγουν τόσο πολύ, στην χειρότερη περίπτωση αυτοί που "πρέπει" θα φύγουν για το εξωτερικό. Ούτως ή άλλως τα λεφτά τους τα έχουν φύγει ήδη, προ πολλού. Ο κόσμος θα ξεσπάσει σε τίποτε δευτεροτριτάντζες και η οργή θα εκτονωθεί κάπως έτσι.
    Να'ναι καλά οι βλάκες που απαρτίζουν το κοινωνικό σύνολο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δημήτρη καλημέρα. Η εξήγηση του κόσμου (σε όποια πτυχή του, φυσική, κοινωνική κλπ) νομίζω ότι ήταν πάντα ζητούμενο για τον άνθρωπο. Αυτό όμως που προσωπικά με εκλπήσσει είναι ότι σήμερα παρατηρώ μια εμμονική μονομέρεια στην εξήγηση, που μου θυμίζει τις θρησκευτικές εμμονές του μεσαίωνα.

    Η όποια κοσμοθεωρεία ή ιδεολογία εμπεριέχει ως λογικό προαπαιτούμενο της, νομίζω, την επανεξέταση και την επικαιροποίηση, αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο το γεγονός ότι προσπαθούμε να εξηγήσουμε καινούργια πράγματα με παλιά εργαλεία (και νομίζω ότι πρέπει να ειπωθεί, τα παλιά εργαλεία δεν είναι πάντα άχρηστα, ιδίως αν και όποτε τα καινούργια είναι όλο λάδι και από τηγανίτα τίποτα), αλλά το γεγονός ότι επιλέγουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, μερικά μόνο από τα διαθέσιμα εργαλεία. Και το χειρότερο επιμένουμε πεισματικά να λειτουργούμε έτσι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Άδη, bonjour. Η προς τα δεξιά πόλωση είναι περίπου αναμενόμενη (είπαμε, συγκεκριμένες αιτίες, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, παράγουν πολύ συγκεκριμένα αποτελέσματα). Το αξιοπεριέργο είναι ότι πολώνονται και δογματικοποιούνται ακόμη και εκείνοι που πρεσβεύουν το ακριβώς αντίθετο. Και μην παραβλέπουμε αυτή την αταλάντευτη πεποίθηση ΟΛΩΝ ότι κατέχουμε τη ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ αλήθεια ΣΕ ΟΛΑ. Τόσο δίκιο είχαμε να δούμε από την Ιερά Εξέταση...

    Κάτι πάει πολύ στραβά στον κόσμο, ή είναι μόνο ιδέα μου;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ακριβώς όπως λέμε πως τόση δημοκρατία είχαμε να δούμε από τη χούντα! Γιατί θεωρείς αξιοπερίεργο το ότι πολώνονται και οι της άλλης άκρης; Και αυτή άκρη είναι. Να στο πω αλλιώς: δες τα χθεσινά τραγικά γεγονότα: αυτοί που για την ώρα έχουν εκμεταλλευτεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον το γεγονός είναι εκείνοι που φοβούνται μην το εκμεταλλευθούν πολιτικά οι άλλοι. Μιλάμε για γελοιότητα. Σε αυτήν τη χώρα δεν είναι μόνο η απόλυτη αλήθεια που κατέχω εγώ, είναι και το απόλυτο σφάλμα των άλλων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Το πρόβλημα είναι ότι ο μέσος άνθρωψ βαριέται θανάσιμα να σκεφτεί, ενώ παράλληλα το συμπαν μέσα στο οποίο ζούμε είναι φρικιαστικά πολύπλοκο και χαοτικό.

    Οπότε;

    Παραμύθα και πάλι παραμύθα.

    Π.χ. Για ΟΛΑ μα ΟΛΑ σε λέω, φταίνε οι Εβραίοι που μας ψεκάζουν με πουστίνη για να μας κάνουν ΟΛΟΥΣ και ΟΛΕΣ πούστηδες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή