Περί εξαρτήσεων και άλλων πολιτικών πρακτικών

Συνέχεια

Δεύτερη αλληλεξάρτηση : Πολιτικοί και επιχειρηματίες
Είναι πλέον αυταπόδεικτο και κοινώς παραδεκτό ότι η προεκλογική καμπάνια κοστίζει. Και κοστίζει γιατί απαιτείται να γίνουν πολλά για να είναι αποτελεσματική. Πρέπει να τυπωθούν φυλλάδια, να υπάρχει πολιτικό γραφείο, να γίνουν εκδηλώσεις κλπ. Και όλα αυτά προκειμένου μόνο να μάθει το ευρύτερο κοινό τον υποψήφιος (μια τηλεοπτική εμφάνιση θα ήταν ό,τι καλύτερο, αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση δεν μπορείς να γλιτώσεις όλα τα έξοδα). Πρώτο συμπέρασμα τότε, είναι το γεγονός ο πολίτης χωρίς ιδιαίτερες οικονομικές δυνατότητες εκ προοιμίου αποκλείεται από την ανάμειξη στα δημόσια πράγματα. Όπως άλλωστε αποκλείονται και οι πολίτες που θεωρητικά έχουν την οικονομική δυνατότητα, αλλά πρέπει να εργάζονται για να την διατηρήσουν. Εν ολίγοις, πρέπει να έχεις μια καβαντζούλα.

Είναι πλέον αυταπόδεικτο και κοινώς παραδεκτό ότι η προεκλογική καμπάνια κοστίζει. Και κοστίζει γιατί απαιτείται να γίνουν πολλά για να είναι αποτελεσματική. Πρέπει να τυπωθούν φυλλάδια, να υπάρχει πολιτικό γραφείο, να γίνουν εκδηλώσεις κλπ. Και όλα αυτά προκειμένου μόνο να μάθει το ευρύτερο κοινό τον υποψήφιος (μια τηλεοπτική εμφάνιση θα ήταν ό,τι καλύτερο, αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση δεν μπορείς να γλιτώσεις όλα τα έξοδα). Πρώτο συμπέρασμα τότε, είναι το γεγονός ο πολίτης χωρίς ιδιαίτερες οικονομικές δυνατότητες εκ προοιμίου αποκλείεται από την ανάμειξη στα δημόσια πράγματα. Όπως άλλωστε αποκλείονται και οι πολίτες που θεωρητικά έχουν την οικονομική δυνατότητα, αλλά πρέπει να εργάζονται για να την διατηρήσουν. Εν ολίγοις, πρέπει να έχεις μια καβαντζούλα.

Βέβαια, η λήξη, ακόμη και επιτυχημένη, της προεκλογικής καμπάνιας, δεν σηματοδοτεί και τη λήξη των εξόδων. Αντίθετα, ίσως να τα πολλαπλασιάζει. Η βουλευτική αποζημίωση (ή η αποζημίωση που αντιστοιχεί στις άλλες θέσεις), παρότι για το μέσο πολίτη θα ήταν αρκετή για να ζήσει αξιοπρεπώς (ή ακόμη και πλουσιοπάροχα, ανάλογα με τις ανάγκες) την οικογένεια του, δεν είναι ποτέ αρκετή για να συντηρήσει τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους. Και πως θα μπορούσε άλλωστε να είναι, αφού εφ' ενός έχουν ακριβά γούστα, αφ' ετέρου έχουν και περισσότερες υποχρεώσεις από τους απλούς πολίτες.

Και μην ξεχνάμε ότι έρχεται και η επόμενη εκλογική διαδικασία και να πάλι έξοδα για την προεκλογική καμπάνια.

Για αυτούς και πολλούς λόγους, δεν είναι (δυστυχώς) ασύνηθες το φαινόμενο, οι υποψήφιοι να έρχονται σε επαφή με επιχειρηματίες και να τους ζητούν την οικονομική ενίσχυση της καμπάνιας τους. Κάτι τέτοιο είναι νόμιμο και ενδεχομένως και ηθικό (αν και δεν χρειάζεται αυτή η διαφοροποίηση, αφού πλέον, ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό). Αφήνει όμως κάποιες σκιές σχετικά με την αντικειμενικότητα του υποψηφιου, όταν από κάποια θέση (π.χ. υπουργού, υφυπουργού κλπ) θα βρεθεί απέναντι στον επιχειρηματία που τον στήριξε οικονομικά. Φυσικά, δεν πρέπει να σπεύδουμε να προδικάζουμε ότι θα μεροληπτήσει υπέρ του, αλλά πρέπει να ομολογήσουμε ότι είναι ένα ενδεχόμενο.

Αντίστροφα δε, εάν ο επιχειρηματίας, που έχει στηρίξει οικονομικά έναν υποψήφιο, βρεθεί σε δύσκολη θέση, είναι πιθανό ότι θα ζητήσει την όποια βοήθεια από τον εν λόγω υποψήφιο, ιδίως στην περίπτωση που ο τελευταίος κατέχει μια θέση, από την οποία μπορεί να τον βοηθήσει. Και αυτό νόμιμο είναι. Εξαιτίας του όμως (σε συνδυασμό με κάποιες περιπτώσεις "υπερβολικής" βοήθειας) έχει δημιουργήσει τις υποψίες, αν μη τι άλλο, ότι οι επιχειρηματίες "καθαρίζουν" στις δυσκολίες με τη βοήθεια ... υψηλά ιστάμενων προσώπων.

Υπάρχει άραγε δυνατότητα να εξαλειφθεί αυτή η αλληλεξάρτηση; Η περαιτέρω αύξηση της βουλευτικής ή όποιας άλλης αποζημίωσης θα έλυνε το πρόβλημα ; Παραβλέποντας το ενδεχόμενο να καταλήξουμε να καταβάλουμε υπέρογκες και προκλητικές αποζημιώσεις, μάλλον ούτε και αυτό θα έλυνε το πρόβλημα. Για τον απλό λόγο ότι είναι μάλλον απίθανο αφ' ενός να υπάρξει η δυνατότητα, αφ' ετέρου να γίνει αποδεκτό από το ευρύτερο κοινό, ότι θα καταβάλλονται αποζημίωσεις που θα αντιστοιχούν στα έξοδα των κατεχόντων δημόσια θέση. Λογικό, γιατί ως γνωστόν τα δημόσια πρόσωπα έχουν ακριβά γούστα (π.χ. γεύματα σε πολύhigh εστιατόρια και επιπλέον τα έξοδα εκλογής τους είναι - στους πραγματικούς αριθμούς τους - αστρονομικά.

Αφού λοιπόν, με τον τρόπο αυτό μάλλον οδηγούμαστε σε αδιέξοδο, ας βάλουμε μια άλλη παράμετρο. Πως εμείς, το ευρύτερο κοινό, επιλέγουμε ποιον θα ψηφίσουμε ;
Φαντάζομαι, όλοι συμφωνούμε ότι κυρίως η επιλογή μας γίνεται με κομματικά κριτήρια. Σε δεύτερη φάση, ιδίως στις επαρχιακές περιοχές, η επιλογή γίνεται με βάση την προσβασιμότητα στον υποψήφιο, με την έννοια της ύπαρξης δυνατότητας επαφής μαζί του, όχι όμως ως απλός επισκέπτης του πολιτικού γραφείου του, αλλά ως γνωστός, γνωστός γνωστού κλπ. Όσον αφορά τα κομματικά κριτήρια, είναι προφανές ότι επιδεικνύουμε περισσότερη εμπιστοσύνη από όση επιτρέπεται στα κόμματα, σχετικά με το εάν ορίζουν υποψηφίους, μεταξύ των οποίων περιοριστικά επιλέγουμε, που αξίζουν την ψήφο μας. Όσο δε αφορά το κριτήριο προσβασιμότητα, κάποιος μπορεί εύκολα να υποθέσει ότι ο λόγος ύπαρξης του είναι το γεγονός ότι και εμείς επιθυμούμε και ενδεχομένως να επιδιώξουμε την βοήθεια του υποψηφίου, αν και όποτε βρεθούμε σε δύσκολη θέση. Σε κάθε περίπτωση όμως, με το ένα ή με το άλλο κριτήριο, μήπως είμαστε εμείς που συντηρούμε τον φαύλο κύκλο, στο μέτρο τουλάχιστον που οι επιλογές μας, ανά εκλογική διαδικασία δεν περιέχουν την επι/απο-δοκιμασία των πεπραγμένων των υποψηφίων και των κομμάτων ; Αν όλοι μας γινόμαστε συνειδητοί πολίτες και ασκούσαμε το εκλογικό δικαίωμα μας με βάση την αξιολόγηση των πράξεων των προσώπων και των κομμάτων, είναι λογικά αναμενόμενο ότι οι "εκτροχιασμοί" συμπεριφορών θα μειώνονταν, αφού θα ήταν δεδομένο ότι οι "εκτροχιασμένοι" θα πήγαιναν, με την πρώτη ευκαιρία, στο σπίτι τους για μόνιμες διακοπές. Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει κριτική άποψη και αυτόνομη σκέψη, διότι σε αντίθετη περίπτωση διαιωνίζουμε το φαύλο κύκλο της πρώτης αλληλεξάρτησης.
Επίσης, όμως προϋποθέτει ότι και εμείς δεν θα ελπίζουμε, ούτε θα αποβλέπουμε στη βοήθεια από τον υποψήφιο, ώστε πρώτοι εμείς να σπάσουμε την εξάρτηση μας από αυτόν και να μπορούμε να τον κρίνουμε ανεπηρέαστα και δίκαια.

Αυτό μπορεί να γίνει ;