Η Οδύσσεια ενός παραστρατήματος

Παλαιότερα είχα αναφερθεί στις διπλωματικές ισορροπίες που ενδεχομένως εξηγούσαν τη στάση της Γερμανίας στο θέμα της ελληνικής κρίσης.

Στην παρούσα ανάρτηση θα προτιμήσω να αναφερθώ στη διαχείριση αυτών και κάποιων άλλων ισορροπίων εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, προκειμένου να καταλήξω, αν αυτό είναι δυνατόν, σε μια εξήγηση στο γιατί σήμερα είμαστε εδώ που είμαστε. 

Ο πρωθυπουργός, ήδη από την εποχή που ήταν πρωθυπουργός εν αναμονή (sic), διακήρυττε σε όλους τους τόνους ότι τα δημοσιονομικά στοιχεία της χώρας που δίνονται στη δημοσιότητα δεν είναι ακριβή. Όταν πλέον εξελέγη πρωθυπουργός, επικύρωσε τις διακηρύξεις, αποστέλλοντας νέα στοιχεία στην ΕΕ. Η κίνηση αυτή μου θύμισε την περίφημη, πλέον, απογραφή Αλογοσκούφη. Με άλλα λόγια δηλαδή, βάλαμε τα χεράκια μας και βγάλαμε τα ματάκια μας, ξανά. Για μια ακόμη φορά βροντοφωνάξαμε στο σύμπαν ότι είμαστε ψεύτες κατ' εξακολούθηση και κάπως έτσι άρχισαν να μας παίρνουν όλοι στο ψιλό.

Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, γιατί έγινε αυτό. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η κυβέρνηση ήθελε να δείξει την πραγματική εικόνα, προκειμένου να καρπωθεί τη μετέπειτα καλυτέρευση της. Μπορεί επίσης να ισχυρισθεί κάποιος ότι η κυβέρνηση ήθελε μια καθαρή αρχή και ξεκάθαρους λογαριασμούς για να ξέρει τι και πως πρέπει να κάνει. Μπορεί όμως να ισχύει και το επιχείρημα ότι η κατάδειξη της πραγματικής εικόνας μπορούσε να νομιμοποιήσει το γεγονός ότι η πολιτική της κυβέρνησης θα αφίστατο εφεξής των προεκλογικών δεσμεύσεων της. 

Προσωπικά πιστεύω ότι ισχύουν, εν μέρει, όλα τα παραπάνω. Και επιπλέον ότι, για μια ακόμη φορά, δεν καταφέραμε να προβλέψουμε τις συνέπειες των πράξεων μας. 

Κάπως έτσι λοιπόν, βγαίνει βρώμα στην αγορά ότι η ελληνική οικονομία παραπαίει. Και η αγορά που θέλει τα χρήματα που δανείζει πίσω, μαζί με τους υπεσχημένους τόκους τους, αρχίζει να δυσπιστεί απέναντι στην προοπτική ή τη δυνατότητα της Ελλάδας να τα επιστρέψει. Προσθέτουμε επιπλέον και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και είναι προφανές ότι το έδαφος έχει γίνει ήδη αρκετά ολισθηρό. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι σποραδικά ακούγονταν και ακούγονται απόψεις, που υποστηρίζουν ότι το όλο πανηγύρι με τα ελληνικά ομόλογα εκτός από τη δυσπιστία των αγορών, καταδεικνύει και τις προθέσεις κάποιων να παίξουν συνολικά με το ευρώ. Δεν υπάρχουν ακόμη σαφείς ενδείξεις αν κάτι τέτοιο ευσταθεί, κυρίως διότι, σε μια τέτοια περίπτωση, είμαστε ακόμη στην πρώτη κίνηση του παιχνιδιού. Αν μετά την Ελλάδα, πάρουν σειρά και άλλες, τότε ίσως η απόψη αυτή να μπορεί να υποστηριχθεί με περισσότερα επιχειρήματα. Επί του παρόντος, πάντως, νομίζω ότι και αυτό είναι εν μέρει αληθές. Η Ελλάδα βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, τόσο διότι προκάλεσε - ακόμη μεγαλύτερη - δυσπιστία απέναντι στη φερεγγυότητα της ως δανειολήπτη και επιπλέον, ούσα ο πιο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης, έγινε το πρώτο θύμα της όποιας πολεμικής κατά του ευρώ. 

Όσο περνάει ο καιρός, τα πράγματα προφανώς και δεν βελτιώνονται από τις δηλώσεις του πρωθυπουργού περί Τιτανικού, οι οποίες και αυτές περιέχουν δόσεις των παραπάνω αναφερθέντων κινήτρων, που ώθησαν στην αποστολή νέων δημοσιονομικών στοιχείων, μετά την εκλογή της κυβέρνησης, επιπλέον όμως και την πρόθεση(;) του πρωθυπουργού να "στριμώξει" λιγάκι τους εταίρους, μπας και βάλουν κανένα χεράκι. Λάθος, όμως, υποθέσαμε τότε ότι οι εταίροι μας θα έβαζαν χεράκι για την τιμή της ΕΕ ή της συνοχής της. Έπρεπε να έχουμε καταλάβει ότι χεράκι θα βάλουν αν και στο μέτρο που αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα τους. Και στο μέτρο που τα συμφέροντα τους εξυπηρετούνται, οι εταίροι μας έβαλαν χεράκι, με τη δημιουργία του περίφημου μηχανισμού στήριξης, ο οποίος αναντίρρητα αποδεικνύει ότι οι εταίροι μας δεν ήταν διατεθειμένοι να λουστούν - και πολύ περισσότερο να πληρώσουν - μόνοι τους τα χάλια μας. Επίσης, όμως καταδεικνύει ότι η Ε δεν έχει ούτε την υποδομή, ούτε καν τη θέληση να διαχειριστεί μόνη της τα του οίκου της και όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο. Ένας από τους λόγους της εμπλοκής του ΔΝΤ στον μηχανισμό στήριξης είναι - πέραν της οικονομικής διάστασης - το γεγονός ότι η ΕΕ δεν διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία για να φέρει εις πέρας το έργο αυτό. 

Διατηρώ ζωηρές αμφιβολίες σχετικά με το πότε αποφασίστηκε η δημιουργία αυτού του μηχανισμού. Το θέμα του τρόπου "διάσωσης" της Ελλάδας πρέπει να συζητείται εδώ και πολύ καιρό, ακόμη όμως δεν έχω καταφέρει να προσδιορίσω, με πειστικά επιχειρήματα, το πότε ξεκίνησε αυτή η συζήτηση και κυρίως το πότε "κλείδωσε" ο τρόπος "διάσωσης". Οι ημερομηνίες που παρουσιάστηκαν προς τα έξω (π.χ. 25η Μαρτίου) θεωρώ ότι είναι προς κατανάλωση και σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. 

Ακόμη ζωηρότερες αμφιβολίες διατηρώ σχετικά με την αποτελεσματική διαχείριση του θέματος εκ μέρους της κυβέρνησης, κυρίως διότι ήταν σχεδόν δεδομένες οι αντιρρήσεις της Γερμανίας στο θέμα παροχής βοήθειας προς την Ελλάδα (όχι εξαιτίας της αντιπάθειας τους προς τους τεμπέληδες έλληνες, αλλά διότι η προβληματική Ελλάδα που δημιουργεί αστάθεια στο ευρώ λειτουργεί θετικά υπέρ των εξαγωγών της Γερμανίας - βλ. ανωτέρω ανάρτηση καθώς και αυτήν).

Η Ελλάδα βρέθηκε στις συμπληγάδες των δύσπιστων και υποβολιμιαίων αγορών από τη μια μεριά και των φανερών και κρυφών αντιρρήσεων κάποιων μελών της ΕΕ από την άλλη. Και τι έκανε για αυτό; Μπλόφαρε απειλώντας προσφυγή στο ΔΝΤ. Η μπλόφα όμως δεν ήταν επιτυχής, διότι πολύ απλά δεν ήταν αρκετά απειλητική, αφού ως ένα σημείο και η ίδια η ΕΕ (κυρίως εξαιτίας της Γερμανίας) ήθελαν την εμπλοκή του ΔΝΤ, με μέτρο όμως και διακριτικά. Και ακόμη χειρότερα, όταν η κυβέρνηση έπρεπε να πραγματοποιήσει την απειλή της μπλόφας, δεν το έκανε. Αλήθεια, γιατί η κυβέρνηση αποφάσισε να συναινέσει στη δημιουργία ενός μηχανισμού που εμπλέκει και την ΕΕ και το ΔΝΤ και τελικά να προσφύγει σε αυτόν; Γιατί πολύ απλά όταν είδε ότι η ΕΕ δεν ανταποκρίνεται δεν κατέφυγε μόνο στο ΔΝΤ; Από όσο μπορούμε να προβλέψουμε, τα μέτρα που θα επιβληθούν, από και εξαιτίας της ενεργοποίησης του μηχανισμού, θα είναι - αν όχι τα ίδια - τουλάχιστον παρεμφερή με αυτά που θα επέβαλε και το ΔΝΤ (κυρίως διότι, όπως προαναφέρθηκε η ΕΕ δεν έχει την απαραίτητη τεχνογνωσία για το χειρισμό του θέματος), οπότε τι κερδίσαμε από το γεγονός ότι στον μηχανισμό συμμετέχει και η ΕΕ, εκτός από το γεγονός ότι θα έχουμε δύο δανειστές πάνω από το κεφάλι μας; Από ορισμένες πληροφορίες (που δεν έχω διασταυρώσει ακόμη) φημολογείται ότι ακόμη και το επιτόκιο δανεισμού από το ΔΝΤ θα είναι μικρότερο από το 5% που διαφαίνεται ότι θα είναι το επιτόκιο δανεισμού από τις χώρες μέλη της ΕΕ. Προς αποφυγή πάντως παρεξηγήσεων, διευκρινίζω ότι δεν είμαι υπέρ της προσφυγής στο ΔΝΤ, κυρίως κατ' αποκλειστικότητα. Επειδή όμως ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται, αν οι χώρες της ΕΕ, για οποιοδήποτε πραγματικό ή προσχηματικό λόγο, επιθυμούσαν την εμπλοκή της ΕΕ, πέραν του ΔΝΤ, στο μηχανισμό στήριξης, νομίζω ότι υπήρχε για τη χώρα μας περιθώριο διαπραγματεύσεων - ίσως και εκβιασμού - προκειμένου να επιτύχουμε κάτι καλύτερο.

Εν τω μεταξύ, οι αγορές συνεχίζουν, παρά το πρόγραμμα σταθερότητας, τη λήψη μέτρων και τη δημιουργία του μηχανισμού, να δυσπιστούν απέναντι στη φερεγγυότητα, ακόμη και στη δυνατότητα της Ελλάδας να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της, με αποτέλεσμα να ζητούν όλο και μεγαλύτερα επιτόκια. Είναι προφανές ότι αργά η γρήγορα θα υπάρχει αδυναμία δανεισμού ή ότι ο δανεισμός θα πραγματοποιείται με καταστροφικούς όρους. Φυσικά, σε αυτή τη συγκυρία δεν βοήθησε καθόλου το γεγονός ότι κάποιοι είχαν τη δυνατότητα να τζογάρουν με τα ελληνικά ομόλογα, ακόμη κι όταν δεν κατείχαν ή δεν υπήρχε καμία προοπτική να κατέχουν στο μέλλον τέτοια. Αναφέρομαι, προφανώς, στο χρονικό παράθυρο εκπλήρωσης σχετικών εντολών (για αναλυτικές και εύληπτες πληροφορίες για το θέμα αυτό, βλ. εδώ, και ευχαριστώ τον Zaphod για το λινκ) και την τακτική της ΤτΕ στο θέμα αυτό (από όποια πλευρά και να το δεις, αρνητική είναι η αποτίμηση του, διότι είτε μιλάμε για ανίκανους, είτε για επιτήδειους).

Το πιστόλι στο τραπέζι, όυ ζήτησε ο πρωθυπουργός, ακόμη και αφού οπλίστηκε (λέμε τώρα), δεν κατάφερε να συνετίσει τις αγορές. Πως θα μπορούσε άλλωστε ; Όσο διέρρεαν πληροφορίες για διαπραγματεύσεις περί του μηχανισμού στήριξης, τόσο μεγάλωνε η δυσπιστία απέναντι στην δυναότητα της Ελλάδας να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις της, άρα τόσο ανέβαιναν τα επιτόκια. Προσωπικά, θεωρώ ότι όλες οι ατάκες περί οπλισμού και οπλισμών ήταν επικοινωνιακά τρυκ, που σκοπό είχαν να μας πείσουν ότι η κυβέρνηση προσπάθησε με όλους και κάθε τρόπο που είχε διαθέσιμο να αποφύγει την προσφυγή στο ΔΝΤ και το μηχανισμό στήριξης, αλλά πολύ απλά οι προσπάθειες της δεν βρήκαν ανταπόκριση από τις αγορές, οι οποίες συνέχισαν να κερδοσκοπούν ανηλεώς εις βάρος μας. Ομολογουμένως, το μήνυμα πέρασε με επιτυχία στους πολίτες, διότι οι περισσότεροι κακίζουν σήμερα τις ανάλγητες αγορές, τα κερδοσκοπικά παιχνίδια και τις συνομωσίες που εξυφαίνονται εις βάρος της Ελλάδας (όπως διαχρονικά κατά την άποψη κάποιων συμβαίνει), αντί να δουν το πρόβλημα στις πραγματικές διαστάσεις του. Ουδέποτε είδα με θετικό μάτι τον περιβόητο μηχανισμό στήριξης (όπως άλλωστε έχω ήδη ομολογήσει εδώ), όπως επίσης δεν συμμερίζομαι την άποψη ότι η ύπαρξη του είναι κατάκτηση της διπλωματίας μας. Αντίθετα πιστεύω ότι συρθήκαμε σε αυτόν, χωρίς ουσιαστικό για εμάς όφελος.

Τα αποτελέσματα της ενεργοποίησης του μηχανισμού είναι, ίσως κάπως νωρίς για να εκτιμηθούν και αποτιμηθούν. Πολύ περισσότερο, νομίζω ότι είναι απαραίτητο να ανακτήσουμε την ψυχραιμία μας, ώστε να προβούμε στη σχετική αποτίμηση, όσο το δυνατόν αντικειμενικότερα, κυρίως διότι από τη στάση μας και την αντίδραση μας πιστεύω ότι θα εξαρτηθεί το πόσα και ποιά θετικά μπορούμε να αποκομίσουμε, από την ούτως ή άλλως αναπόδραστη - εδώ και καιρό - προοπτική και πλέον πραγματικότητα "κηδεμονίας" μας.

Update : φίλος, με τον οποίο μιλήσαμε νωρίτερα στο τηλέφωνο, μου είπε ότι με την επόμενη παραγγελία οπλικών συστήματων, να παραγγείλουμε και μερικές γκιλοτίνες ... Ως κακεντρεχής άνθρωπος, πάντως, συμπληρώνω ότι είναι μάλλον απίθανο να τις χρειαστούμε, διότι αν είχαμε τα άντερα για απόδοση ευθυνών δεν θα είχαμε φτάσει εδώ που είμαστε σήμερα.